مراحل اخذ مجوز احداث نیروگاه خورشیدی و قرارداد PPA ساتبا: راهنمای جامع مجوزها، حقوق زمین و قراردادهای حیاتی

مراحل اخذ مجوز احداث نیروگاه خورشیدی در ایران و قرارداد PPA ساتبا یکی از جستجوهای پرطرفدار میان سرمایه‌گذاران انرژی تجدیدپذیر است. این مرحله، که به عنوان مرحله چهارم احداث نیروگاه خورشیدی شناخته می‌شود، شامل مجوزها، حقوق زمین و قراردادهای حیاتی پروژه است.

هدف: تضمین چارچوب حقوقی، اداری و قراردادی لازم برای احداث، اتصال و بهره‌برداری نیروگاه خورشیدی به‌صورت قانونی و بانک‌پذیر (قابل پذیرش بانکی یا مؤسسات مالی) (Bankable Legal Framework). در این مقاله، به بررسی دقیق مراحل اخذ مجوز احداث نیروگاه خورشیدی و قرارداد PPA ساتبا می‌پردازیم تا سرمایه‌گذاران بتوانند فرآیند را به طور مؤثر مدیریت کنند.

زمین (Land Rights) در مراحل اخذ مجوز احداث نیروگاه خورشیدی

در مراحل اخذ مجوز احداث نیروگاه خورشیدی  و قرارداد PPA ساتبا، حقوق زمین نقش کلیدی دارد.

معیارها و الزامات فنی–حقوقی زمین

مالکیت قطعی یا اجاره بلندمدت (حداقل ۳۰ سال):

• مالکیت خصوصی: سند رسمی و گواهی استعلام از اداره ثبت.
• زمین دولتی یا ملی: اخذ مجوز تخصیص از اداره منابع طبیعی و سازمان راه و شهرسازی. در صورت اجاره، قرارداد باید شامل حق احداث نیروگاه، اتصال به شبکه و تمدید باشد.

محدوده و مساحت زمین: برای نیروگاه ۱۰ مگاواتی، حدود ۱۲ تا ۱۵ هکتار مورد نیاز است (بسته به ابعاد پنل‌ها و فاصله ردیف‌ها). زمین باید بدون سایه‌اندازی، غیرکشاورزی، و با دسترسی جاده‌ای مناسب باشد.

ملاحظات حقوقی و ثبتی: بررسی سوابق ثبتی (با اداره ثبت اسناد) جهت اطمینان از نبود معارض. بررسی تداخل با طرح‌های شهری، منابع طبیعی یا مناطق نظامی. اخذ استعلام از:

• جهاد کشاورزی
• محیط زیست
• اداره برق منطقه‌ای
• اداره کل راه و شهرسازی

فرآیند تخصیص و تملک زمین (در پروژه‌های خصوصی)

۱. مرحله اول: درخواست اولیه تخصیص که نهاد مسئول آن اداره کل منابع طبیعی استان است و خروجی یا سند آن معرفی زمین قابل واگذاری می‌باشد.

۲. مرحله بعد بازدید میدانی و تطبیق موقعیت با پیگیری از نهادهای مسئول یعنی سازمان منابع طبیعی + سازمان محیط زیست که خروجی آن سند گزارش بازدید می‌باشد.

۳. در این مرحله تصویب کمیسیون ماده ۳ با پیگیری از طریق نهاد مسئول یعنی استانداری استان مربوطه که خروجی آن مجوز تغییر کاربری می‌باشد.

۴. و مهمترین مرحله در این بخش عقد قرارداد اجاره زمین از طریق اداره کل راه و شهرسازی و دریافت اجاره‌نامه رسمی و در نهایت ثبت در سامانه ساتبا (سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر) و دریافت تأییدیه تخصیص زمین.

نکته اجرایی: شرکت آرا نیرو معمولاً فرآیند تخصیص زمین را هم‌زمان با آغاز مطالعات فنی و ثبت در سامانه ساتبا انجام می‌دهد تا از تأخیر در زمان‌بندی پروژه جلوگیری شود.

مجوزها (Permits & Approvals) در مراحل اخذ مجوز احداث نیروگاه خورشیدی

این بخش شامل کلیه مجوزهای فنی، محیطی و شبکه‌ای است که برای شروع احداث الزامی است و بخشی حیاتی از مراحل اخذ مجوز احداث نیروگاه خورشیدی و قرارداد PPA ساتبا به شمار می‌رود.

فهرست مجوزهای کلیدی مورد نیاز

۱. مجوز اول نوع مجوز: مجوز احداث (Construction Permit) نهاد صادرکننده: ساتبا مدارک مورد نیاز: طرح توجیهی فنی–مالی، نقشه سایت، مستندات مالکیت زمان تقریبی اخذ: ۲–۳ هفته

۲. مجوز زیست‌محیطی (EIA) از اداره کل حفاظت محیط زیست استان مدارک مورد نیاز: نقشه زمین، نوع کاربری، گزارش اثرات زیست‌محیطی و زمان تقریبی دریافت مجوز: ۱–۲ ماه

۳. مجوز اتصال به شبکه (Grid Connection) از شرکت برق منطقه‌ای یا توزیع که مدارک مورد نیاز آن نقشه پست، ظرفیت اتصال، مطالعات شبکه است و زمان مورد نیاز ۱ تا ۲ ماه

۴. پروانه تولید برق (Generation License) از ساتبا که نیازمند مدارکی همچون تأییدیه فنی، مدارک شرکت مالک، گزارش مالی پروژه است که نیازمند ۲–۳ ماه است

۵. پروانه احداث پست اختصاصی (Substation License) از توانیر / برق منطقه‌ای که نیازمند مدارکی همچون طراحی پست، مشخصات فنی، محل اتصال نیروگاه است و نیازمند ۱–۲ ماه صرف زمان است.

۶. مجوز بهره‌برداری نهایی از وزارت نیرو (توانیر) که نیازمند مدارکی همچون گزارش نصب، تست عملکرد، تأیید اتصال و … است و پس از اجرای نیروگاه صادر می‌شود.

هماهنگی با شرکت برق منطقه‌ای / توزیع

فرآیند عملیاتی:

۱. درخواست بررسی ظرفیت شبکه (Initial Grid Request) ارائه مختصات زمین و ظرفیت موردنظر (۱۰ مگاوات) به شرکت برق منطقه‌ای البرز بررسی فنی در سامانه دیسپاچینگ منطقه‌ای

۲. بازدید و تعیین نقطه اتصال (Point of Connection – PCC) معمولاً در پست‌های 132/20 یا 63/20 کیلوولت برآورد هزینه خط انتقال (در محدوده ۵ تا ۱۰ میلیارد تومان برای هر ۵ کیلومتر)

۳. صدور نامه موافقت با اتصال (Grid Approval Letter) شرط لازم برای ثبت پروژه در سامانه ساتبا

۴. امضای قرارداد اتصال (Grid Connection Agreement) شامل هزینه ارتقا، تجهیزات حفاظتی و جدول زمان‌بندی

نکته مهم: در پروژه‌های بزرگ، ظرفیت اتصال شبکه یکی از پرریسک‌ترین مراحل است و نیازمند مکاتبات مستمر با برق منطقه‌ای و دیسپاچینگ ملی است. تأخیر در اخذ این مجوز می‌تواند برنامه زمان‌بندی پروژه را تا ۶ ماه به تعویق بیندازد.

موافقت‌نامه خرید برق (Power Purchase Agreement – PPA) در مراحل اخد مجوز احداث نیروگاه خورشیدی

ماهیت و اهمیت PPA

قرارداد خرید تضمینی برق بین تولیدکننده (مثلاً شرکت آرا نیرو) و سازمان ساتبا یا خریدار خصوصی است. این قرارداد پایه اقتصادی پروژه محسوب می‌شود و در ارزیابی بانک‌ها (Bankability) حیاتی است.

انواع PPA در ایران

۱. نوع PPA: PPA ساتبا (Guaranteed Purchase) خریدار برق در این قرارداد: سازمان ساتبا (وزارت نیرو) است ویژگی اصلی: نرخ خرید تضمینی طبق مصوبات دوره قرارداد: ۲۰ سال

۲. قرارداد PPA خصوصی (Corporate PPA) خریدار برق در این قرارداد صنایع بزرگ یا مصرف‌کنندگان خصوصی هستند و فروش برق با قرارداد تجاری مستقیم ۵–۱۵ سال صورت می‌گیرد.

۳. قرارداد PPA بازار برق / بورس انرژی که خریدار در این نوع قرارداد بازار عمده‌فروشی برق است و ویژگی آن فروش برق با قیمت لحظه‌ای متغیر می‌باشد.

اجزای کلیدی قرارداد PPA ساتبا

ظرفیت اسمی نیروگاه (۱۰ مگاوات) DC / حدود ۹ مگاوات AC نرخ خرید برق (Feed-in Tariff) بر اساس مصوبه هیئت وزیران (سال پایه + نرخ تعدیل تورم و ارز) با دوره تضمین خرید ۲۰ سال با ضمانت اجرایی سپرده حسن انجام کار / ضمانت بانکی معادل ۵٪ سرمایه‌گذاری و تعهدات بهره‌بردار که ملزم به رعایت استانداردهای اتصال، تحویل توان طبق مشخصات است و تعهدات ساتبا که پرداخت ماهیانه هزینه برق تولیدی و بیمه و حوادث الزامی برای دارایی و تولید برق می‌باشد.

📄 نکته بانکی: PPA رسمی و امضا شده شرط اصلی برای دریافت تأمین مالی (Project Finance) از بانک‌های داخلی یا خارجی است.

ملاحظات بروکراسی و زمان‌بندی (Permitting Workflow) در مراحل اخذ مجوز احداث نیروگاه خورشیدی

اقدام کلیدی: فاز ۱ ثبت درخواست اولیه در سامانه ساتبا نهاد مسئول شرکت مجری مثل شرکت آرا نیرو میانگین زمان ۱ هفته

فاز ۲: معرفی زمین و بررسی محیطی از طریق منابع طبیعی + محیط زیست با پروسه زمانی ۱ ماه

فاز ۳: استعلام شبکه برق منطقه‌ای توانیر / توزیع که حدود ۱ تا ۲ ماه زمان می‌برد.

فاز ۴: اخذ مجوز احداث ساتبا که ۱ ماه زمان می‌برد.

فاز ۵: امضای PPA ساتبا / سرمایه‌گذار که ۱ ماه زمان می‌برد.

فاز ۶: صدور پروانه تولید از وزارت نیرو که ۱ ماه زمانبر است.

فاز ۷: تجهیز کارگاه و آغاز EPC توسط شرکت مجری (آرا نیرو)

💡 توصیه اجرایی: آرا نیرو در پروژه‌های مشابه معمولاً با اجرای موازی فازهای ۲ تا ۴ (استعلام زمین، مجوز شبکه، و مجوز احداث) زمان کل صدور مجوز را از ۶ ماه به حدود ۳ ماه کاهش می‌دهد.

خروجی‌های نهایی این فاز در مراحل اخذ مجوز احداث نیروگاه خورشیدی

۱. سند مالکیت یا قرارداد اجاره رسمی زمین که جهت اثبات حق بهره‌برداری قانونی اهمیت دارد و برای دریافت مجوز احداث از ساتبا الزامیست و این مجوز احداث خود شرط شروع عملیات اجرایی نیروگاه است.

۲. مجوز زیست‌ محیطی: از سازمان حفاظت منابع طبیعی و تأیید سازمان محیط‌زیست که الزامی است.

۳. مجوز اتصال به شبکه که اجازه فنی اتصال به پست برق میباشد الزامی است.

۴. قرارداد PPA امضا شده که مبنای تأمین مالی و بازگشت سرمایه است و حیاتی محسوب می‌شود.

۵. برنامه زمان‌بندی مجوزها (Permit Schedule) که باید در هماهنگی با زمان‌بندی EPC باشد و یک سند مدیریتی است.

نکته پایانی: فرآیند اخذ مجوزها با وجود چارچوب قانونی مشخص، نیازمند پیگیری مستمر، تعامل میدانی با نهادهای محلی، و هم‌زمانی فرآیندها است. تجربه شرکت آرا نیرو (Araniroo.ir) نشان داده است که ایجاد تیم تخصصی مجوز و حقوقی مستقل در پروژه باعث کاهش ریسک تأخیر تا ۴۰٪ می‌شود.

همچین برای مطالعه بیشتر می‌توانید بخوانید در مورد:

مراحل احداث نیروگاه خورشیدی

مرحله اول احداث نیروگاه خورشیدی: انتخاب زمین نیروگاه خورشیدی و مطالعات اولیه میدانی

مرحله دوم احداث نیروگاه خورشیدی: اندازه‌گیری منبع تابش و مانیتورینگ اقلیمی

مرحله سوم احداث نیروگاه خورشیدی:مطالعات امکان‌سنجی فنی و مالی

تشریح گام به گام ساخت نیروگاه‌های خورشیدی از برنامه‌ریزی و طراحی تا ساخت و بهره‌برداری